Na podstawie Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 października 2018 r.; Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości, poz. 304 rozpoczął się proces likwidacji Instytutu Kryminologii i Penitencjarystyki. Aktualnie przewidywane jest utworzenie w strukturach Wyższej Szkoły Kryminalistyki i Penitencjarystyki komórki organizacyjnej, która będzie realizowała zadania obecnego Instytutu.
Instytut Kryminologii i Penitencjarystyki rozpoczął działalności z dniem 1 stycznia 2018 r., jako jednostka budżetowa (zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2017 r.; Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości, poz. 210).
Misją Instytutu jest wspieranie rozwoju polskiego systemu penitencjarnego oraz nauk związanych z jego funkcjonowaniem, przez tworzenie, aktualizowanie i weryfikowanie naukowych podstaw funkcjonowania więziennictwa dla potrzeb profilaktyki kryminologicznej oraz praktyki penitencjarnej.